Giải pháp hữu ích với quy trình đăng ký đơn giản và chi phí hợp lý hơn so với sáng chế, đang trở thành lựa chọn tối ưu cho nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc bảo vệ các cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.
Theo số liệu thống kê từ Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, năm 2023 Cục đã tiếp nhận 1.585 đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích từ các chủ thể trong nước. Trong đó, giải pháp hữu ích chiếm 37,5% với 594 đơn.
Giai đoạn 2014-2023, số lượng đơn đăng ký giải pháp hữu ích duy trì tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đáng kể, đạt khoảng 12%.
Thực tế cho thấy nhiều cá nhân và doanh nghiệp khi có giải pháp kỹ thuật mới thường ưu tiên đăng ký sáng chế mà ít cân nhắc đến giải pháp hữu ích. Tuy nhiên, việc bỏ qua giải pháp hữu ích có thể là một sai lầm trong một số trường hợp, bởi lẽ giải pháp hữu ích có những những lợi thế riêng biệt mà sáng chế không có được.
Nội dung chính
Giải pháp hữu ích là gì? Ưu điểm và nhược điểm?
Định nghĩa giải pháp hữu ích
Giải pháp hữu ích là một dạng bảo hộ sở hữu công nghiệp, hẹp hơn so với sáng chế, dành cho các giải pháp kỹ thuật có tính mới, có khả năng áp dụng công nghiệp, nhưng chưa đạt đến trình độ sáng tạo và chỉ được thể hiện dưới dạng sản phẩm.
Ví dụ: Giải pháp cải tiến đế giày
◾ Giải pháp kỹ thuật: Đế giày thể thao có thêm các rãnh nhỏ bố trí theo hình zic-zac, giúp tăng độ bám và chống trơn trượt trên các bề mặt khác nhau.
◾ Phân tích:
- Tính mới: Có thể có.
- Khả năng áp dụng công nghiệp: Có.
- Trình độ sáng tạo: Không đạt. Việc tạo rãnh trên đế giày để tăng độ bám là một nguyên lý cơ bản, hiển nhiên trong thiết kế giày dép. Bố trí rãnh theo hình zic-zac cũng là một giải pháp phổ biến và dễ dàng nghĩ tới.
◾ Kết luận: Giải pháp này có thể được đăng ký giải pháp hữu ích nhưng không đủ điều kiện đăng ký sáng chế do thiếu trình độ sáng tạo.
Đăng ký giải pháp hữu ích là cơ sở để Sơn Hà xử lý nhiều trường hợp vi phạm thiết kế bồn nước gấp mép.
Ưu và nhược điểm khi đăng ký giải pháp hữu ích so với đăng ký sáng chế
Ưu điểm
- Yêu cầu đơn giản hơn: Do không yêu cầu về trình độ sáng tạo, thủ tục đăng ký giải pháp hữu ích đơn giản, ít tài liệu và ít yêu cầu phức tạp hơn so với sáng chế.
- Chi phí thấp hơn: Các khoản phí liên quan đến nộp đơn, thẩm định, cấp bằng và duy trì hiệu lực của giải pháp hữu ích thấp hơn khoảng 3 lần so với sáng chế.
- Thời gian xét duyệt nhanh: Thời gian xét duyệt đơn đăng ký giải pháp hữu ích thường ngắn hơn (khoảng 18-24 tháng) so với sáng chế (khoảng 36-48 tháng), giúp doanh nghiệp nhanh chóng được bảo hộ, giúp doanh nghiệp nhanh chóng đưa sản phẩm ra thị trường.
- Phù hợp với cải tiến nhỏ: Giải pháp hữu ích là lựa chọn tối ưu cho các cải tiến mang tính ứng dụng, tập trung vào việc giải quyết một vấn đề cụ thể trong sản xuất hoặc đời sống, mà có thể không đáp ứng yêu cầu cao về trình độ sáng tạo của sáng chế.
- Dễ dàng được chấp thuận hơn: Tỷ lệ từ chối đơn đăng ký giải pháp hữu ích thấp hơn so với sáng chế do không phải qua bước đánh giá trình độ sáng tạo
Nhược điểm
- Thời hạn bảo hộ ngắn hơn: Thời hạn bảo hộ của giải pháp hữu ích chỉ 10 năm, ngắn hơn so với 20 năm của sáng chế.
- Phạm vi bảo hộ hẹp hơn: Do yêu cầu về tính mới không cao bằng sáng chế, phạm vi bảo hộ của giải pháp hữu ích có thể bị hạn chế hơn.
- Giá trị thương mại thấp hơn: Vì không đòi hỏi tính sáng tạo cao nên giải pháp hữu ích thường có giá trị thương mại thấp hơn so với sáng chế.
Như vậy giải pháp hữu ích là lựa chọn tối ưu khi cần bảo hộ nhanh, tiết kiệm chi phí và phù hợp với các giải pháp kỹ thuật có tính mới nhưng mức độ sáng tạo chưa cao, hoặc khi chiến lược kinh doanh tập trung vào khai thác thương mại trong thời gian ngắn.
>>> Xem thêm: Phân biệt giải pháp hữu ích và sáng chế
Thủ tục đăng ký giải pháp hữu ích tại Việt Nam
Các bước đăng ký giải pháp hữu ích cho người mới
Bước 1: Đánh giá điều kiện bảo hộ giải pháp hữu ích
Để được cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích, giải pháp kỹ thuật cần đáp ứng hai điều kiện tiên quyết: tính mới và khả năng áp dụng công nghiệp, được quy định cụ thể trong Luật Sở hữu trí tuệ.
1. Tính mới (Điều 60, Luật sở hữu trí tuệ)
Giải pháp hữu ích được xem là có tính mới nếu chưa từng bị bộc lộ công khai dưới bất kỳ hình thức nào (sử dụng, mô tả bằng văn bản, v.v.) ở cả trong nước và quốc tế trước ngày nộp đơn đăng ký hoặc ngày ưu tiên (nếu đơn được hưởng quyền ưu tiên).
Để tự đánh giá tính mới, cần thực hiện:
❖ Tra cứu thông tin: Rà soát kỹ lưỡng các cơ sở dữ liệu về sáng chế, giải pháp hữu ích của Việt Nam (như WIPO Publish của Cục Sở hữu trí tuệ) và quốc tế (như Espacenet của Cơ quan Sáng chế châu Âu, Patentscope của WIPO) để đảm bảo giải pháp chưa từng được công bố.
❖ Tham khảo ý kiến chuyên gia: Tìm kiếm sự tư vấn chuyên môn từ các chuyên gia hoặc thuê dịch vụ tra cứu từ các tổ chức sở hữu trí tuệ uy tín.
Giao diện các website tra cứu giải pháp hữu ích
► Lưu ý các trường hợp ngoại lệ KHÔNG làm mất tính mới:
- Công bố trong báo cáo khoa học nhưng nội dung chưa đủ để người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực kỹ thuật tương ứng có thể thực hiện.
- Bị người có nghĩa vụ giữ bí mật công bố trái phép.
- Công bố trong vòng 12 tháng trước ngày nộp đơn (nếu đơn được hưởng quyền ưu tiên theo Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên).
2. Khả năng áp dụng công nghiệp (Điều 62, Luật Sở hữu trí tuệ)
Giải pháp hữu ích phải có khả năng áp dụng vào thực tế, tức là có thể chế tạo, sản xuất hàng loạt sản phẩm, hoặc áp dụng lặp đi lặp lại quy trình mà giải pháp đó đề cập và thu được kết quả ổn định.
Ví dụ, giải pháp máy bay phản lực cá nhân sử dụng năng lượng mặt trời dù mới, nhưng chưa thể áp dụng thực tiễn do rào cản công nghệ pin mặt trời hiện tại chưa đủ hiệu suất để hiện thực hóa, do đó chưa đủ điều kiện đăng ký giải pháp hữu ích.
Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ
1. Tờ khai đăng ký giải pháp hữu ích (02 bản)
Sử dụng mẫu 01-SC Phụ lục A (tải về tại đây) ban hành kèm theo Thông tư 01/2007/TT-BKHCN, đã được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 16/2016/TT-BKHCN và Thông tư 18/2021/TT-BKHCN.
>>> Xem thêm: Cách điền tờ khai giải pháp hữu ích
2. Bản mô tả giải pháp hữu ích (02 bản)
- Mô tả chi tiết về giải pháp hữu ích, bao gồm các dấu hiệu kỹ thuật, nguyên lý hoạt động, cách thức thực hiện,…
- Xác định phạm vi bảo hộ mong muốn, liệt kê các dấu hiệu kỹ thuật quan trọng nhất của giải pháp hữu ích, phù hợp và thống nhất với phần mô tả.
- Sử dụng bản vẽ, hình ảnh, sơ đồ (nếu có) minh họa giúp người đọc dễ hình dung và hiểu rõ hơn về cấu tạo, nguyên lý hoạt động của giải pháp hữu ích.
>>> Xem thêm: Cách làm mô tả giải pháp hữu ích đúng quy định
3. Chứng từ nộp phí, lệ phí*
(*) Các khoản phí được quy định tại Thông tư số 263/2016/TT-BTC ngày 14/11/2016 của Bộ Tài chính (thay thế Thông tư 22/2009/TT-BTC), có hiệu lực từ ngày 01/01/2017.
| Loại phí/lệ phí | Loại | Mức phí |
| Lệ phí nộp đơn | Tài liệu giấy | 180.000 đồng/điểm độc lập |
| Tài liệu điện tử | 150.000 đồng/toàn bộ nội dung | |
| Phí thẩm định | Phí thẩm định hình thức | 180.000 đồng/điểm yêu cầu bảo hộ độc lập |
| Phí thẩm định nội dung | 720.000 đồng/điểm yêu cầu bảo hộ độc lập | |
| Lệ phí công bố | Lệ phí công bố đơn | 120.000 đồng |
| Nếu có hình vẽ, từ hình thứ hai trở đi | 60.000 đồng/hình | |
| Phí tra cứu | Phí tra cứu thông tin | 600.000 đồng/điểm yêu cầu bảo hộ độc lập |
| Phí cấp văn bằng bảo hộ | Phí cấp văn bằng | 120.000 đồng/điểm độc lập |
| Từ điểm thứ hai trở đi | Thêm 100.000 đồng/điểm độc lập |
Như vậy, với một yêu cầu đăng ký giải pháp hữu ích đơn giản nhất, mức chi phí tối thiểu bạn cần chuẩn bị là 2.070.000 đồng.
4. Tài liệu khác (nếu có)
- Giấy ủy quyền: Trường hợp nộp hồ sơ thông qua đại diện sở hữu công nghiệp (tổ chức hoặc cá nhân được ủy quyền)
- Tài liệu chứng minh quyền ưu tiên (nếu có)
Bước 3. Nộp hồ sơ
1. Nộp hồ sơ trực tiếp
- Cục Sở hữu Trí tuệ Việt Nam: 386 Nguyễn Trãi, quận Thanh Xuân, Hà Nội.
- Văn phòng đại diện Cục Sở hữu Trí tuệ tại TP. Hồ Chí Minh: Lầu 7, tòa nhà Hà Phan, số 17 – 19 Tôn Thất Tùng, phường Phạm Ngũ Lão, quận 1, TP. Hồ Chí Minh.
- Văn phòng đại diện Cục Sở hữu Trí tuệ tại TP. Đà Nẵng: Tầng 3, số 135 Minh Mạng, phường Khuê Mỹ, quận Ngũ Hành Sơn, TP. Đà Nẵng.
2. Nộp hồ sơ qua đường bưu điện
Gửi hồ sơ đến một trong ba địa chỉ của Cục Sở hữu Trí tuệ và các văn phòng đại diện như đã nêu ở trên.
3. Nộp hồ sơ trực tuyến (Nộp đơn điện tử)
Sử dụng hệ thống nộp đơn trực tuyến của Cục Sở hữu Trí tuệ tại: dichvucong.ipvietnam.gov.vn Cách này đòi hỏi người đăng ký phải có có chữ ký số (USB token) và tài khoản trên Hệ thống nộp đơn trực tuyến.
Bạn có thể chọn 1 trong 3 hình thức trên đây, trong đó khuyến nghị nên chọn hình thức thứ 3 nộp đơn trực tuyến, nhanh chóng, dễ theo dõi và chi phí cũng thấp hơn so với 2 hình thức nộp đơn còn lại.
Bước 4: Theo dõi tiến trình xử lý hồ sơ
Sau khi hoàn tất thủ tục nộp hồ sơ đăng ký giải pháp hữu ích, hồ sơ của bạn sẽ được Cục Sở hữu Trí tuệ tiến hành thẩm định theo một quy trình nghiêm ngặt, gồm các bước chính sau đây:
1. Thẩm định hình thức (thẩm định đơn)
❖ Thời gian: 01 tháng kể từ ngày nộp đơn (ngày ưu tiên đối với đơn yêu cầu hưởng quyền ưu tiên).
❖ Nội dung: Cục sẽ đánh giá tính hợp lệ của hồ sơ về mặt hình thức. Quá trình này bao gồm việc kiểm tra tính đầy đủ, tính thống nhất của các tài liệu, quyền nộp đơn, phân loại giải pháp hữu ích, việc nộp phí, lệ phí và các tài liệu liên quan (nếu có).
❖ Kết quả:
- Nếu hồ sơ hợp lệ: Cục Sở hữu Trí tuệ ra Thông báo chấp nhận đơn hợp lệ và chuyển sang bước công bố đơn.
- Nếu hồ sơ không hợp lệ: Cục Sở hữu Trí tuệ ra Thông báo dự định từ chối chấp nhận đơn hợp lệ, nêu rõ lý do và ấn định thời hạn 02 tháng để người nộp đơn sửa chữa thiếu sót hoặc có ý kiến phản đối. Nếu người nộp đơn không sửa chữa, không có ý kiến phản đối hoặc sửa chữa không đạt yêu cầu, Cục sẽ ra Thông báo từ chối chấp nhận đơn.
2. Công bố đơn
❖ Thời gian: Tháng thứ 19 kể từ ngày nộp đơn hoặc ngày ưu tiên (đối với đơn yêu cầu hưởng quyền ưu tiên), hoặc trong vòng 02 tháng kể từ ngày chấp nhận đơn hợp lệ (đối với đơn yêu cầu công bố sớm).
❖ Nội dung: Đơn đăng ký giải pháp hữu ích được chấp nhận là hợp lệ sẽ được công bố trên Công báo Sở hữu công nghiệp của Cục Sở hữu Trí tuệ.
3. Thẩm định nội dung
❖ Thời gian thẩm định: Không quá 18 tháng
❖ Nội dung: Cục đánh giá khả năng bảo hộ của giải pháp hữu ích dựa trên tính mới và khả năng áp dụng công nghiệp.
Trong quá trình thẩm định nội dung: Cục Sở hữu Trí tuệ có thể yêu cầu người nộp đơn giải trình, làm rõ nội dung hoặc sửa đổi, bổ sung tài liệu trong thời hạn ấn định. Người nộp đơn có quyền chủ động sửa đổi, bổ sung tài liệu, nhưng không được mở rộng phạm vi giải pháp hữu ích đã bộc lộ trong bản mô tả và phải nộp phí theo quy định.
4. Ra quyết định cấp/từ chối cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích
❖ Cấp bằng độc quyền: Nếu đáp ứng các điều kiện bảo hộ và người nộp đơn nộp đầy đủ phí, lệ phí, Cục Sở hữu Trí tuệ sẽ ra Quyết định cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích, ghi nhận vào Sổ đăng ký quốc gia về sở hữu công nghiệp và công bố trên Công báo Sở hữu công nghiệp.
❖ Từ chối cấp bằng: Nếu không đáp ứng các điều kiện bảo hộ, hoặc người nộp đơn không sửa chữa, bổ sung tài liệu theo yêu cầu, hoặc không nộp đủ phí, lệ phí trong thời hạn quy định, Cục Sở hữu Trí tuệ sẽ ra Quyết định từ chối cấp bằng.
Như vậy, tổng thời gian từ khi nộp đơn đến khi nhận được bằng độc quyền giải pháp hữu ích có thể kéo dài từ 18 – 24 tháng, ngắn hơn một nửa thời gian so với đăng ký sáng chế.
Khách hàng có thể tra cứu tiến trình xử lý của hồ sơ tại website Cục sở hữu trí tuệ
✠ Kinh nghiệm đăng ký giải pháp hữu ích
Với kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, đặc biệt là việc hỗ trợ khách hàng xử lý nhiều hồ sơ đăng ký giải pháp hữu ích bị từ chối, Điểm Tựa Vàng nhận thấy ba vấn đề mấu chốt thường gặp nhất sau đây:
1. Thiếu sót về hình thức: Cục Sở hữu trí tuệ sẽ ra thông báo yêu cầu sửa đổi, bổ sung. Người nộp đơn cần rà soát kỹ hồ sơ và bổ sung đầy đủ các tài liệu theo yêu cầu trong thời hạn quy định.
2. Vấn đề về tính mới: Nếu Cục Sở hữu trí tuệ cho rằng giải pháp hữu ích không có tính mới, người nộp đơn cần cung cấp các tài liệu, lập luận chứng minh tính mới của giải pháp hữu ích hoặc sửa đổi yêu cầu bảo hộ.
3. Vấn đề về khả năng áp dụng công nghiệp: Người nộp đơn cần cung cấp các tài liệu chứng minh giải pháp hữu ích có thể được sản xuất hàng loạt hoặc áp dụng lặp đi lặp lại.
Bước 5: Nộp lệ phí duy trì hiệu lực hàng năm
Thời hạn bảo hộ giải pháp hữu ích là 10 năm kể từ ngày nộp đơn (không được gia hạn). Để duy trì hiệu lực, chủ bằng phải nộp lệ phí duy trì hiệu lực hàng năm, bắt đầu từ năm thứ hai sau khi được cấp bằng.
Nếu không nộp lệ phí duy trì hiệu lực đúng hạn, bằng sẽ bị chấm dứt hiệu lực kể từ ngày đầu tiên của năm hiệu lực tiếp theo mà không được nộp lệ phí.
Phí duy trì hiệu lực bằng độc quyền giải pháp hữu ích**
(**) Mức lệ phí này được quy định theo Thông tư số 263/2016/TT-BTC và các sửa đổi, bổ sung liên quan.
| Năm | Mức lệ phí (đồng) |
| Năm 1 | 300.000 |
| Năm 2 | 300.000 |
| Năm 3 | 500.000 |
| Năm 4 | 500.000 |
| Năm 5 | 800.000 |
| Năm 6 | 800.000 |
| Năm 7 | 1.200.000 |
| Năm 8 | 1.200.000 |
| Năm 9 | 1.800.000 |
| Năm 10 | 1.800.000 |
► Lưu ý:
- Ngoài lệ phí duy trì hàng năm, còn có các khoản phí khác như phí thẩm định yêu cầu duy trì (160.000 đồng) và phí công bố thông báo ghi nhận duy trì (120.000 đồng).
- Nếu nộp muộn, sẽ có thêm lệ phí duy trì muộn là 10% của lệ phí duy trì cho mỗi tháng nộp muộn
Dịch vụ đăng ký giải pháp hữu ích Điểm Tựa Vàng
Mặc dù bạn hoàn toàn có thể tự mình thực hiện đăng ký giải pháp hữu ích theo các hướng dẫn chi tiết đã được trình bày ở trên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy quá trình đăng ký giải pháp hữu ích là một quá trình phức tạp, tiềm ẩn nhiều vấn đề pháp lý phát sinh đòi hỏi sự am hiểu chuyên sâu về luật sở hữu trí tuệ và kinh nghiệm thực tiễn phong phú.
Nếu không có đủ kiến thức và kinh nghiệm, bạn có thể gặp phải những khó khăn, vướng mắc dẫn đến mất nhiều thời gian, tăng nguy cơ bị từ chối và phát sinh chi phí không đáng có do phải làm đi làm lại nhiều lần.
Đặc biệt việc xác định phạm vi bảo hộ không chính xác, không bao quát hết các khía cạnh quan trọng của giải pháp hữu ích có thể làm giảm giá trị của Bằng độc quyền và hạn chế khả năng bảo vệ quyền lợi của bạn trước các hành vi xâm phạm.
Hiểu rõ những khó khăn đó, Công ty Luật SHTT Điểm Tựa Vàng cung cấp dịch vụ đăng ký giải pháp hữu ích chuyên nghiệp, thay bạn thực hiện toàn bộ các thủ tục đăng ký, từ khâu tư vấn, chuẩn bị hồ sơ, nộp đơn, theo dõi tiến trình đến khi nhận được Bằng độc quyền.
Đội ngũ Điểm Tựa Vàng trong một sự kiện của khách hàng
Với đội ngũ luật sư, chuyên viên giàu kinh nghiệm, am hiểu sâu sắc về luật sở hữu trí tuệ, Điểm Tựa Vàng cam kết mang đến cho bạn dịch vụ chất lượng cao, đảm bảo hồ sơ đăng ký đầy đủ, chính xác, đáp ứng mọi yêu cầu của Cục Sở hữu Trí tuệ, tối đa hóa khả năng được cấp Bằng độc quyền.
Lựa chọn dịch vụ của Điểm Tựa Vàng, bạn không chỉ đơn thuần là đăng ký bảo hộ cho giải pháp kỹ thuật của mình, mà còn nhận được sự đồng hành, hỗ trợ chuyên nghiệp từ một đối tác pháp lý tin cậy.
Liên hệ ngay với Điểm Tựa Vàng để được tư vấn miễn phí và trải nghiệm dịch vụ đăng ký giải pháp hữu ích chuyên nghiệp!
Hiện là CEO & Founder Điểm Tựa Vàng, ủy viên Ban Chấp hành Hội Sáng chế Việt Nam và là một trong số hơn 200 đại diện sở hữu công nghiệp được công nhận tại Việt Nam. Ngoài kinh doanh, tác giả còn được biết đến với vai trò diễn giả, thường xuyên được mời chia sẻ tại các buổi hội thảo và các trường đại học trên toàn quốc.
